Eftir Erling Folkvord borgarfulltrúa Rauða kosningabandalagsins í Osló

Aths. þýðanda: Eftirfarandi grein birtist í norska dagblaðinu Dagbladet 26. apríl 2007 í tilefni af utanríkisráðherrafundi NATO, sem var haldinn þar dagana 26.-27. apríl. Af þessari grein Folkvords sést berlega hversu nauðsynlegt er að segja skilið við NATO. Jafnvel þótt hér verði mynduð rauðgræn ríkisstjórn eftir kosningar, þá verður hún samábyrg vegna stríðsaðgerða og glæpaverka NATO svo lengi sem hún gengst ekki fyrir úrsögn Íslands úr NATO.

Þegar rauðgrænu utanríkis- og varnarmálaráðherrarnir okkar hitta nú sína stríðandi kollega í Osló eru liðin átta ár síðan NATO fór fyrst í stríð sem NATO.

NATO-ráðið, sem nú er samankomið á Oslo Plaza, kom saman vorið 1999 meðan sprengjurnar eyðilögðu Radio Belgrad. Á þeim fundi samþykkti það nýja hernaðaráætlun sem markaði endalok NATO sem varnarbandalags. Í 24. grein samþykktarinnar segir að ekki aðeins „hryðjuverk, skemmdarverk og skipulagðir glæpir“ geti ógnað NATO-löndunum heldur einnig „stöðvun mikilvægra forðaflutninga“. Ráðherrarnir hafa ekki sagt opinberlega hverskonar forðaflutningar geti orðið til þess að NATO fari í stríð.

Árið 1999 tók NATO sér stöðu sem hernaðarleg heimslögga. Samkvæmt hernaðaráætluninni á NATO að geta brugðist hernðarlega við slíkum ógnunum ekki bara „í og kringum Evró-Atlantshafssvæðið“ heldur líka „á öðrum heimssvæðum“.

Í 59. grein segir að NATO eigi að vera til þess fært að hefja hernaðaraðgerðir á svæðum „þar sem búast megi við litlum eða engum stuðningi frá heimamönnum“. Herliðið þurfi að „geta varið sérhvert svæði, sem er ógnað, og sett upp fjölþjóðlegt lið þegar og þar sem það er nauðsynlegt“. Með venjulegu orðalagi: Norskir hermenn eiga að taka þátt í árásarstríði og hernámi. Þeir sem á fimmta áratug síðustu aldar stóðu að slíkum aðgerðum í Noregi kölluðu sig Wehrmacht, varnarafl. Þrátt fyrir þetta fína orð höfðu þeir „lítinn eða engan stuðning frá heimamönnum“.

Stuttu eftir að NATO og Noregur unnu stríð gegn Júgóslavíu árið 1999 lagði ríkisstjórn Kjell Bondeviks fram skýrslu til Stórþingsins, „Aðlögun norska hersins að þátttöku í alþjóðlegum aðgerðum“. Skýrsla til Stórþingsins nr. 38 (1998-99) var lögð fram af ríkisstjórn Bondeviks 4. júní 1999. Skilaboðin voru skýr: Noregur skyldi búa sig undir að taka þátt í fleiri stríðsaðgerðum utan gamla NATO-svæðisins. Jens Stoltenberg, sem varð forsætisráðherra áður en Stórþingið tók þessa skýrslu til umræðu, studdi þessar stríðsáætlanir. (Jens Stoltenberg er formaður Norska verkamannaflokksins, sem hefur verið í ríkisstjórn með Sósíalíska vinstriflokknum og Miðflokknum síðan í september 2005, en ríkti sem minnihlutastjórn frá mars 2000 til október 2001 – aths. þýð.)

Þegar NATO-ráðið ákvað í október 2001 að styðja árás Bandaríkjanna á Afganistan, sem stríddi gegn þjóðarrétti, sagði forsætisráðherrann:

„Þetta er söguleg ákvörðun sem undirstrikar hinn sterka samhug í NATO. (…) Í fyrsta sinn tekur NATO ákvörðun á grundvelli þess sem er sjálfur kjarninn í bandalaginu, að líta skuli á árás á eitt land sem árás á þau öll.“ (Yfirlýsing Stoltenbergs í fréttatilkynningu 182/2001 frá skrifstofu forsætisráðherra 4. október 2001.

Hvorki Bondevik né Stoltenberg hafa getað andmælt með rökum hinni hárréttu fullyrðingu Ståle Eskelands lagaprófessors um að „það lá ekki fyrir nein heimild frá Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna um árásina á Afganistan“. (Fyrirlestur Ståle Eskelands í Oslo Militære Samfund 6. október 2003). Norskir ráðherrar eru ekki uppteknir af því hvort formsatriðum Sameinuðu þjóðanna er fullnægt áður eða eftir að þeir fara í stríð. Þeir fylgja stríðsáætlunum NATO og hinir rauðgrænu senda norskar sérsveitir til þess sem Kristin Halvorsen (fjármálaráðherra og formaður Sósíalíska vinstriflokksins – aths. þýð.) kallar „vörn Kabúl“.

Statoil (norska olíufyrirtækið sem er að mestu í ríkiseigu, stærsta fyrirtæki Noregs – aths. þýð.) hefur fjárfest mikið í „lífsnauðsynlegum auðlindum“ í Aserbaídsjan. Gróðinn er himinhár. Svo lengi sem hin spillta Alijev-ætt hefur völdin í landinu gengur allt vel hjá Statoil og Noregi. En svo spillt ríkisstjórn er ekki örugg í svo fátæku landi.

Að því gæti komið að völdin í Aserbaídsjan falli í hendur ríkisstjórnar sem vill byggja upp sitt eigið land í staðinn fyrir gróða vestrænna olíufélaga. Gerist það, þá gæti ein af næstu stríðsaðgerðum NATO falist í að hindra „stöðvun mikilvægra forðaflutninga“ frá olíulindum Statoil og BP undir Kaspíahafinu.

Einar Ólafsson þýddi

Undirritun við Dani og Norðmenn um samstarf á sviði öryggismála
26.4.2007

FRÉTTATILKYNNING
frá utanríkisráðuneytinu
Nr. 056

Af vefsíðu utanríkisráðuneytisins

Valgerður Sverrisdóttir utanríkisráðherra og Jonas Gahr Støre utanríkisráðherra Noregs, undirrituðu fyrr í dag í Osló tvíhliða rammasamkomulag Íslands og Noregs um samstarf á sviði öryggismála, varnarmála, viðbúnaðar og leitar og björgunar. Þá undirritaði utanríkisráðherra og Per Stig Møller utanríkisráðherra Danmerkur nú síðdegis yfirlýsingu um samstarf um öryggis- og varnarmál og almannavarnir.

Í samkomulaginu og yfirlýsingunni er vísað til aðildar Íslands og Noregs og Danmerkur að Atlantshafsbandalaginu og þeirra skuldbindinga sem af því leiða, og áhersla lögð á þá viðleitni Íslands, Danmerkur og Noregs að stuðla að auknu öryggi og stöðugleika á Norður-Atlantshafi.

Tilgangur samkomulagsins og yfirlýsingarinnar er að staðfesta að til staðar séu sameiginlegir hagsmunir og framtíðarsýn ríkjanna varðandi öryggismál á Norður-Atlantshafi, sem gætu orðið grundvöllur frekara samráðs, samhæfingar og samstarfs sem skilaði meiri samlegð í viðbúnaði.

Stefnt er að því að efla samstarf ríkjanna, meðal annars með reglubundnum fundum embættismanna og sérfræðinga, og ákvörðun boðleiða á milli ráðuneyta og stofnana. Lögð er áhersla á menntun og þjálfun starfsliðs, aukið samstarf varðandi leit og björgun og á sviði almannavarna, og skipti á trúnaðarupplýsingum. Þá er stefnt að því að auka heimsóknir og æfingar flugvéla, skipa og sérsveita.

Gert er ráð fyrir því að á grundvelli rammasamkomulagsins og yfirlýsingarinnar verði unnið að frekari samvinnu um einstök atriði.

Samkomulagið og yfirlýsingin fela ekki í sér fjárhagslegar skuldbindingar Íslands gagnvart Noregi og Danmörku, enda ekki þjóðarréttarlega skuldbindandi, en gert er ráð fyrir að íslensk stjórnvöld beri kostnað vegna nauðsynlegs stuðnings viðtökuríkis sem samið er um fyrirfram hverju sinni.

Samkomulagið og yfirlýsingin varða ekki tvíhliða varnarsamstarf Íslands og Bandaríkjanna.

Samkomulagið og yfirlýsingin fylgja hjálagt.

Yfirlýsing Íslands og Danmerkur

MOU – undirritun

Undirritaður, fulltrúi þingflokks Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs í utanríkismálanefnd, er því að sjálfsögðu fylgjandi að við ræktum gott samband við frænd- og grannþjóðir okkar Norðmenn og Dani eins og hinar vestnorrænu og norrænu þjóðirnar. Náin og góð samvinna á stjórnmálasviðinu eins og sú sem fram fer á vettvangi Norðurlandaráðs og norræna Ráðherraráðsins er sjálfsögð og sama gildir um samstarf á sviði björgunarmála og þvíumlíkt. Öðru máli gegnir um margt það sem boðað er í fyrirhuguðu samkomulagi við Noreg á sviði öryggismála, varnarmála og viðbúnaðar og yfirlýsingu um svipaða hluti með Dönum.

Undirritaður gerir í fyrsta lagi alvarlegar athugasemdir við og hefur fyrirvara á um öll vilyrði sem gefin eru um aukinn kostnað sem Ísland komi til með að bera í væntanlegu samkomulagi við Norðmenn annars vegar og samstarfsyfirlýsingu við Dani hins vegar. Ekkert liggur fyrir um að réttlætanlegt sé, né að það þjóni hagsmunum Íslendinga, að fara að halda uppi erlendum herjum eða aðilum við óþarfar og jafnvel varhugaverðar heræfingar á íslensku yfirráðasvæði og bera af því umtalsverðan kostnað. Við blasir að spyrja hvort slíkum fjármunum væri ekki betur varið í að efla okkar eigin borgaralegu gæslu- og björgunarstarfsemi.

Aukið samkrull borgaralegra og hernaðarlegra þátta, sem greinilega er verið að boða, er afar varhugavert. Því má undir engum kringumstæðum gleyma að Landhelgisgæslan íslenska er ekki her heldur borgaralegur gæslu-, eftirlits- og björgunaraðili.

Þá gerir undirritaður alvarlegar athugasemdir við heimildir sem virðist standa til að veita nágrönnum okkar, einkum Norðmönnum, til umsvifa hér á landi og í lögsögu Íslands með vísan til þess að þeir eru ekki aðeins nágrannar og samstarfsaðilar heldur einnig keppinautar okkar og gagnaðilar í deilum. Við slíkar aðstæður hafa Norðmenn oft reynst býsna harðdrægir í sinni hagsmunagæslu, jafnt þó Íslendingar ættu í hlut sem aðrir. Norðmenn munu örugglega hér eftir sem hingað til reyna að færa út og styrkja áhrifasvæði sitt í norðurhöfum og má benda á reynslu af samskiptum við þá hvað varðar alþjóðleg hafsvæði eða smugur, Svalbarða og Jan Mayen sem dæmi.

Jafnframt lýsir undirritaður áhyggjum yfir, og setur skýran fyrirvara við, ef þessi gjörningur leiðir til þess að innlend starfsemi, einkum Landhelgisgæsla, lögregla og björgunarsveitir, verði síður efld að fjárveitingum, mannafla og tækjakosti en ella yrði.

Loks lýsir undirritaður sig algerlega andvígan hvers kyns heræfingarbrölti á Íslandi og á íslensku yfirráðasvæði hvort sem Norðmenn, Danir eða aðrir eiga í hlut. Það er sjálfsögð stefna af okkar hálfu að halda öllu slíku og tilheyrandi ónæði, mengun og mengunarhættu eins fjarri Íslandi, lofthelgi okkar og efnahagslögsögu og kostur er. Allt slíkt brölt samrýmist illa friðar- og vopnleysisarfleifð þjóðarinnar.

Það er mjög miður að nú skuli rokið til og stafir settir undir slíkt samkomulag eða yfirlýsingar, jafnvel þó ekki sé um þjóðréttarskuldbindingar að ræða, án undangenginnar umræðu í þjóðfélaginu, stefnumótunar og meiri aðkomu Alþingis og vandaðri undirbúnings almennt. Eins má spyrja hvort eðlilegt sé að ráðherra eða ríkisstjórn sem er á síðustu embættisdögum sínum fyrir kosningar sé að ganga frá slíkum málum í stað þess að þau verði til lykta leitt í krafti nýs þingmeirihluta að loknum kosningum.

Alþingi 24. apríl 2007

Steingrímur J. Sigfússon

Fjáröflunarmálsverður í Friðarhúsi.