Íslenskir friðarsinnar hafa efnt til blysfarar niður Laugaveginn á Þorláksmessu á hverju ári undanfarna þrjá áratugi. Margir líta nú á friðargönguna sem ómissandi þátt í jólaundirbúningi fjölskyldunnar og tekur fjöldi fólks sér hlé frá tiltektum og innkaupum rétt fyrir jólin til að leggja þar sitt af mörkum og styðja kröfuna um frið í heiminum.
* Í Reykjavík stendur samstarfshópur friðarhreyfinga að venju fyrir blysför niður Laugaveginn. Safnast verður saman á Hlemmi um kl. 17:45 og leggur gangan af stað stundvíslega kl. 18:00. Í lok göngunnar verður stuttur fundur á Ingólfstorgi þar sem Einar Már Guðmundsson rithöfundur flytur ávarp en fundarstjóri er Helga Baldvinsd.Bjargardóttir lögfræðingur og þroskaþjálfi. Söngfólk úr Hamrahlíðarkórnum og Kór Menntaskólans við Hamrahlíð syngur í göngunni og við lok fundar undir stjórn Þorgerðar Ingólfsdóttur.
* Á Ísafirði verður lagt af stað frá Ísafjarðarkirkju kl. 18:00 og gengið niður á Silfurtorg þar sem verður stutt dagskrá. Lúðrasveit Tónlistarskóla Ísafjarðar spilar, Elsa Þorgeirsdóttir og Þórhallur Arason flytja ávörp og endað verður á söng og ljóðalestri. Friðarkerti verða seld á staðnum.
* Á Akureyri stendur Friðarframtak fyrir árlegri blysför gegn stríði á Akureyri. Safnast verður saman kl. 20.00 fyrir framan Samkomuhúsið í Hafnarstræti og gengið niður á Ráðhústorgið þar sem haldinn verður útifundur. Ösp Kristjánsdóttir frá Tjörn syngur, Pétur Björgvin Þorsteinsson djákni flytur hugvekju og lesin verður upp ályktun gegn stríðunum í Afganistan og Írak. Fundarstjóri er séra Jóna Lovísa Jónsdóttir. Að Friðarframtaki standa Samtök hernaðarandstæðinga á Norðurlandi og Æskulýðssamtök Þjóðkirkjunnar.
Norski fræðimaðurinn Fredrik Heffermehl hefur skrifað talsvert um störf norsku Nóbelsnefndarinnar á liðnum áratugum og verið gagnrýninn á ýmsar af ákvörðunum hennar. Hann gaf m.a. út bókina „Nobels Vilje“, þar sem færð eru rök fyrir því að margar af úthlutunum síðustu ára gangi gegn stofnskrá sjálfra Nóbelsverðlaunanna. Um það má betur lesa hér.
Heffermehl flutti stutt ævintýri í norska ríkisútvarpinu í tilefni af heimsókn Obama bandaríkjaforseta. Það má lesa hér á eftir á frummálinu:
Det var en gang en konge, den gang landene var små og det var fisk og jord til alle. En vakker dag kom to våpensmeder til slottet og fortalte kongen hvordan han kunne utstyre sine menn med brynjer av flettet jern, da ville ikke sverd og spyd bite og han kunne få mer land og flere undersåtter. De to fikk rundelig betalt og de reiste straks videre.
I neste land var det en god konge som ikke likte sverd og brynjer, og var godt fornøyd uten mer av land og undersåtter. Men de to våpensmedene kunne fortelle om nabokongen som spisset spyd og sverd og smidde brynjer. Nå lyttet også denne kongen, han takket og de to fikk enda mer rundelig betalt før de reiste videre.
De to våpensmedene hadde nå lært en lekse, de kunne få både gull og gaver om bare alle konger kjente frykt for hverandre. Menneskene led i de stadige krigene; der hærmennene for frem forsynte de seg med korn og kyr og kvinner og kongene skjønte nå at det var bare en vei til å trygge seg, man måtte ha de høyeste murene og de sterkeste våpnene. Folk led under skattene, men det var ikke noen annen vei.
Stolte konger sto i spissen for stadig flottere militærparader. Og de sto der alltid med klærne på, så det kom aldri noe lite barn og spurte hvorfor kongen, tross alle pengene han hadde betalt til våpensmedene, var så naken og sårbar.
Men til slutt var det likevel noen store barn rundt om i landene som trodde de kunne få slutt på krigene. De mente at konger på hærtokt heller burde få straff enn rikdom og ære. Landene må samarbeide og vise hverandre tillit, det vil vi alle tjene på, sa de. Men nå hadde krigerne og våpensmedene fått overtaket i alle land. Og de passet godt på slik at frykten hele tiden holdt seg større enn tilliten mellom verdens konger.
Det var tungt å tale våpensmedene midt imot, men så hendte det en dag etter mange hundre år at den rikeste mannen i verden syntes det var både galt og dumt med alle krigene. Han ville bryte forbannelsen over menneskene med en pris til den som hvert år hadde gjort mest for å fri dem fra våpensmedene.
Men den rike mannen skulle snart dø, han måtte finne noen han kunne be om hjelp med å gi bort prisen sin. Heldigvis fantes det den gang et lite og fredelig folk langt nord i verden, som skjønte hans store tanke bedre enn alle andre folk. Det lille landet takket for tilliten, det følte seg beæret og lovet at det alltid skulle hedre den gamle mannen og hans klokskap.
Slik gikk det også, lenge. Prisene gikk til folk som ville fri menneskene fra våpensmedene. Men krigene fortsatte, de ble større og verre og den rike mannens store tanke kom i forfall, også i det lille landet i nord. Prisen hans ble nå gitt til mye gjævt folk, men den ble gitt til likt og ulikt, slik at alle kunne være fornøyd. Også våpensmedene var godt fornøyd med dette.
Så hendte det en vakker dag at prisen ble gitt til en som nettopp var blitt konge. Han hadde flere våpensmeder og hærmenn enn noen før hadde hatt. Landet hans var stadig i krig rundt om i verden og mange tenkte ille om at han fikk slik hyllest. Men andre mente han allerede hadde øvd stor dåd, da han utsendte bud om at ingen konger lenger skulle ha det nye ragnarokk-våpenet som kunne legge alt øde. Dette hadde han sagt i rådet som alle konger hadde gått inn i for å redde kommende generasjoner fra krigens svøpe.
Kanskje var det ennå håp for den rike, gamle mannens store tanke – kanskje ville menneskenes eventyr på en rik og gavmild klode ikke ende med atombombens
”Snipp snapp snute, nå er eventyret ute.”
Obama Bandaríkjaforseti hefur nú bæst í hóp furðulegra ákvarðanna norsku Nóbelsnefndarinnar sem útnefnir friðarverðlaunahafa. Að því tilefni er vert að rifja upp grein Hörpu Stefánsdóttur sem birtist í síðasta Dagfara og þar á undan á vefritinu Smugunni.
Bjartsýnisverðlaun Nóbels
– Átti Barack Obama skilin Friðarverðlaunin?
Það fór eflaust kjánahrollur um marga þegar tilkynnt var að Barack Obama hefði hlotið Friðarverðlaun Nóbels. Obama fær verðlaunin ekki fyrir eitthvað sem hann hefur gert í raun og veru. Heldur sem einhverskonar hvatningu til þess að standa við stóru orðin um von og breytingar og stuðla að friði í framtíðinni.
Obama fékk líka verðlaun árið 2008. Kosningaherferðin hans fékk Advertising Age markaðsverðlaunin, þau sömu og Apple fékk árið 2007. Hann var í kjölfarið sæmdur titlinum „Markaðsmaður ársins 2008“ (e. Marketer of the year 2008) Enda var kosningabaráttan mjög vel hönnuð auglýsingaherferð um vörumerkið Obama sem hreif marga með sér með innantómum frösum og slagorðum um von og óljósar breytingar. Það fór minna fyrir stefnumálunum.
Ástæðurnar fyrir tilnefningunni eru af sama meiði og kosningaherferðin. Fallegar umbúðir en lítið innihald. Nóbelsnefndin segir að hann hafi komið af stað flóðbylgju vonar um allan heim. Það er hálfsorglegt að friðarverðlaunin séu veitt í eintómri von um eitthvað sem gæti gerst, veitt manni sem hefur ekki komið fram með neitt í friðarmálum annað en verðlaunaslagorð og innantóman fagurgala.
Eitt það fyrsta sem kom upp í hugann á mér þegar ég frétti hver hefði hlotið verðlaunin var þegar Obama var spurður útí árás Ísraelsmanna á Gaza rétt fyrir innsetningarathöfnina. Hann lét eftirfarandi ummæli falla “Ef eldflaugar féllu þar sem dætur mínar tvær svæfu þá myndi ég gera allt sem í mínu valdi stæði til þess að stöðva það”. Hann var þó ekki að vísa til þeirra fjölmörgu palestínsku barna sem voru drepin með bandarískum vopnum í árásinni, undir því yfirskyni að Ísrael eigi rétt á að verja sig með fyrirbyggjandi aðgerðum.
Obama kann að koma fyrir sig orði og heldur fallegar ræður. En hvers virði eru orð ef lítið er á bakvið þau. Ímyndin er kannski ný og fersk en það er erfitt að sjá einhverjar raunverulegar, róttækar breytingar frá utanríkisstefnu Bushstjórnarinnar.
Því hefur verið haldið fram að hann fái verðlaunin í raun fyrir það eitt að vera ekki Bush. Það er ekki úr háum söðli að detta fyrir Obama sem hefur þó valdið mörgum sárum vonbrigðum. Það er stundum sagt að undir stjórn Obama sé allt öðruvísi en ekkert hafi breyst. Það sér ekki fyrir endann á hersetunni í Írak, það er ekki búið að loka Guantanamo og hernaðurinn á hinu svokallaða Afpak svæði fer stigversnandi. Hann er búinn að senda 20.000 hermenn til viðbótar til Afganistan og uppi eru áætlanir um að senda allt að 40.000 í viðbót.
Obama virðist samþykkja „The Bush Doctrine“. Þ.e.a.s að Bandaríkin eigi fullkominn rétt á því að vernda sig með öllum tiltækum ráðum sig gagnvart ríkjum sem grunur leikur á að hylmi yfir með eða fjármagni hryðjuverkamenn. Það sést m.a. á því að undir stjórn Obama er sprengt í Pakistan nánast að vild, eins og mörg dæmi eru um. Í fyrstu viku hans í embætti voru sendar ómannaðar sprengjuflugvélar yfir landamæri Pakistans þar sem a.m.k 22 saklausir borgarar létu lífið, þar á meðal börn.
Hann virðist í raun fylgja utanríkisstefnu Bush stjórnarinnar í mörgum málum, þ.á.m. í Palestínudeilunni þar sem hann vill auka hergagnaaðstoð til Ísraels með samningi til næstu tíu ára. Obamastjórnin hefur heldur ekkert gert í útþenslu landnemabyggðanna og stendur í vegi fyrir því að Ísraelsmenn þurfi að svara til saka fyrir hina grimmilegu árás á Gaza samkvæmt alþjóðalögum. Það er hægt að telja upp mörg svipuð dæmi.
Friðarverðlaunin ætti að veita fyrir raunverulegar aðgerðir sem stuðla að friðsamari heimi. Það er skammarlegt að veita þessi verðlaun til leiðtoga stærsta og árásargjarnasta herveldis heims sem enn kyndir ófriðarbál um allan heim með gengdarlausum hernaði og hergangaframleiðslu.
Þetta er auðvitað ekki í fyrsta skipti sem þessi verðlaun eru veitt í pólitískum tilgangi, sem einhverskonar hvatningarverðlaun til þjóðarleiðtoga. En væri ekki mikið áhrifaríkara að friðarverðlaunin fari til einstaklinga eða samtaka sem hafa helgað líf sitt baráttunni fyrir friði? Má í því tilliti nefna Noam Chomsky sem er enn á níræðisaldri óþreytandi við að tala fyrir friði og afvopnun og Dr. Mukwege frá Kongó (DRC). Sem hefur sett sig í stöðuga hættu og unnið þrekvirki við að bjarga lífi kvenna sem hafa orðið fyrir því hrottalega kynferðisofbeldi sem er orðið að faraldri í landinu. Það er til fullt af hugsjónafólki sem vinnur að friði án ofbeldisfullra málamiðlana. Þessi verðlaun eiga að tilheyra þeim.
Harpa Stefánsdóttir
Landsráðstefna SHA, haldin 27.-28. nóvember 2009 sendi frá sér eftirfarandi ályktun um hernaðarmannvirki:
Landsráðstefna SHA hafnar hugmyndum þeim sem kynntar hafa verið um rekstur einkaherstöðvar á Keflavíkurflugvelli, þar sem ætlunin er að þjónusta orrustuþotur sem notaðar eru til heræfinga. Slík starfsemi á ekkert erindi hér á landi og hefur engu jákvæðu hlutverki að gegna.
Jafnframt árétta SHA kröfur sínar um að síðustu eftirhreytum bandarísku herstöðvarinnar á Miðnesheiði verði rutt á brott, s.s. kafbátafjarskiptastöðinni við Grindavík. SHA lýsa stuðningi við kröfur Grindvíkinga um að stöðinni verði lokað, hún fjarlægð og landinu skilað.
Landsráðstefna SHA, haldin 27.-28. nóvember 2009 sendi frá sér eftirfarandi ályktun um málefni Varnarmálastofnunnar:
Landsráðstefna Samtaka hernaðarandstæðinga minnir á að samtökin gagnrýndu á sínum tíma harðlega stofnun Varnarmálastofnunnar. Bent var á að stofnunin hefði engu sýnilegu hlutverki að gegna og myndi líklega á undraskjótum tíma breytast í peningahít. Allir þessir spádómar hafa nú ræst. Varnarmálastofnun er sífellt í fréttum í tengslum við ábyrgðarlausa nýtingu á almannafé. Verkefni hennar eru léttvæg og eina markmið stofnunarinnar virðist fólgið í því að finna eigin tilverugrundvöll.
SHA leggja til að Varnarmálastofnun verði tafarlaust lögð niður. Borgaraleg verkefni hennar, sem mikilvæg teljast, verði falin öðrum ríkisstofnunum en hinum hætt. Þá verði tekið fyrir heræfingar NATO-sveita hér á landi og svokölluðu „loftrýmiseftirliti“ NATO-ríkja hætt nú þegar.
Landsráðstefna SHA, haldin 27.-28. nóvember 2009 sendi frá sér eftirfarandi ályktun um kjarnorkuafvopnun:
Samtök hernaðarandstæðinga fagna nýlegum fregnum af því að skriður sé kominn á viðræður Bandaríkjamanna og Rússa um umtalsverða fækkun kjarnorkuvopna á næstu árum. Stefna ber að allsherjarútrýmingu kjarnorkuvopna innan fárra ára. Meðan nokkur herveldi þráast við að viðhalda kjarnorkuvopnabúrum sínum, er ekki við öðru að búast en að fleiri ríki reyni að komast í klúbb þeirra.
Íslendingar geta lagt sitt að mörkum til kjarnorkuafvopnunar heimsins með því að samþykkja tafarlaust friðlýsingu landsins fyrir umferð og geymslu kjarnorkuvopna, líkt og kveðið er á um í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar. SHA krefjast þess að Alþingi afgreiði málið eins skjótt og kostur er.
Landsráðstefna SHA, haldin 27.-28. nóvember 2009 sendi frá sér eftirfarandi ályktun um aðildina að NATO:
Sextíu ár eru liðin frá inngöngu Íslands í NATO. Með aðildinni að hernaðarbandalaginu hafa Íslendingar skipað sér í sveit með helstu vopnaframleiðslulöndum heims – ríkjum sem staðið hafa í stríðsrekstri víða um lönd með hörmulegum afleiðingum fyrir fólk.
NATO hefur á síðustu misserum varpað grímunni og kemur nú fram sem hreinræktað árásarbandalag. Hernaðurinn í Afganistan er gleggsta dæmið um þetta, en með aðildinni að Atlantshafsbandalaginu er Ísland virkur þátttakandi í áralöngu stríði í einu fátækasta landi heims.
Samtök hernaðarandstæðinga minna á að íslenska þjóðin hefur aldrei verið spurð með beinum hætti um afstöðu sína til aðildarinnar að NATO. Gera SHA það að tilllögu sinni að efnt verði til þjóðaratkvæðagreiðslu um NATO-aðildina. Skorað er á Alþingi að halda slíka kosningu samhliða t.d. sveitarstjórnarkosningum, kosningu til stjórnlagaþings eða mögulegra kosninga um ESB-aðild.
Landsráðstefna SHA var haldin 27.-28. nóvember í Friðarhúsi. Á fundinum var kjörin ný miðnefnd samtakanna. Hana skipa:
Auður Lilja Erlingsdóttir
Elías Jón Guðjónsson
Halldór Smárason
Haukur Þorgeirsson
Hildur Lilliendahl
Kolbeinn Hólmar Stefánsson
Sigurður Flosason
Stefán Pálsson (formaður)
Steinunn Rögnvaldsdóttir
Þorvaldur Þorvaldsson
Þórir Hrafn Gunnarsson
Þórunn Ólafsdóttir
Betur verður fjallað um tíðindi fundarins á þessum vettvangi á næstu dögum.