Jón Karl Stefánsson, félagsmaður í SHA, sendi Friðarvefnum þessa grein um upplýsingar úr Wikileaks um baráttuaðferðir Bandaríkjastjórnar. Aðsendar greinar á Friðarvefnum eru að sjálfsögðu verk höfunda sinna og þurfa ekki endilega að endurspegla stefnu vefritsins eða Samtaka hernaðarandstæðinga.
Eitt af allra mikilvægustu skjölunum sem láku út í gegnum Wikileaks (1) er skjal frá bandaríska hernum sem heitir “FM 3-05.130 Army Special Operations Forces: Unconventional Warfare”. (2) Þetta er 248 blaðsíðna kennsluhefti í svokölluðum óhefðbundnum hernaði sem varð til árið 2008. Þeir sem vilja skilja betur hvernig stríð eru háð í nútímanum verða hreinlega að kynna sér þennan bækling.
Skjalið er ekki falsað og bandarísk stjórnvöld hafa ekki einu sinni reynt að halda fram að svo sé. (3) Hinsvegar er ekki ótrúlegt að þeir sem tala um innihald þess mæti vantrú eða verði vændir um að vera með samsæriskenningar. Þetta hljómar eins og uppspuni, eða brjálæði.
Kennsluheftið skilgreinir óhefðbundinn hernað á eftirfarandi máta: “Hernaðaraðgerðir sem eru háðar af, með, eða í gegnum óreglulegar hersveitir [irregular forces] til þess að styrkja andspyrnuhreyfingar, uppreisnir eða hefðbundnar hernaðaraðgerðir” (bls 10). (4) Það sem greinir óhefðbundinn hernað frá hefðbundnum er að hann er leynilegur, og notast að jafnaði ekki við herstyrki þess aðila sem í raun stendur að baki stríðinu. Þess í stað er notast við fyrrnefndar óreglulegar hersveitir. Skilgreiningin á þessum óreglulegu hersveitum í bæklingum er svohljóðandi:
Óreglulegar hersveitir eru einstaklingar eða hópar sem eru ekki hluti af föstum herdeildum, lögreglunni, eða öðum innri öryggissveitum. Þær eru jafnan studdar af öðrum aðilum en þjóðríkjum og eru ekki bundnar lögum eða öðrum skuldbindingum síns heimalands. Þessar sveitir eru meðal annarra, en einskorðast ekki við, einkahersveitir [paramilitary forces], hernaðarverktakar, einstaklingar, fyrirtæki, erlendar pólitískar hreyfingar, andspyrnu- eða byltingarhreyfingar, erlendir ríkisborgara sem staðsettir eru á átakasvæðum [expatriates], alþjóðlegar hryðjuverkasveitir, vonsviknir meðlimir í alþjóðlegum hryðjuverkasveitum, virkir meðlimir á svarta markaðinum, og aðrir sem telja má til félagslega- eða pólitískt “óvelkominna” (bls 11) (5)
Markmið óhefðbundins hernaðar er oft sá að koma frá einhverri ríkisstjórn eða öðrum hópi og helsta taktíkin er að “eyða hernaðar- og mótsvarsgetu andstæðingsins”. Almenningur ríkisins sem á að knésetja á að “skilja að friður og öryggi sé ekki mögulegur án uppgjafar eða eftirgjafar”. Langvarandi óhefðbundinn hernaður á beinlínis að leiða til stríðsþreytu, versnandi lífskjara almennings, brottnáms borgaralegra réttinda í kjölfar aukinna öryggisráðstafana, og minni vilja til þess að berjast á móti árásunum. Í stuttu máli eiga aðstæður almennings og ríkisstjórnarinnar að verða svo slæmar að þau gefist upp.
Óhefðbundinn hernað má nota samhliða, eða opna fyrir, hefðbundinn árásarhernað sem háður er til að ná markmiðum aðgerðanna.
Samkvæmt bæklingnum fer óhefðbundinn hernaður í gegnum sjö fasa. Þetta eru undirbúningur (preparation), fyrstu kynni (initial contact), íferð (infiltration), skipulagning (organisation), uppbygging (build-up), uppaf hernaðar (employment) og umskipti (transition). Það getur tekið mörg ár að skipuleggja slíka herferð og mikið er lagt upp úr að aðgerðinni sé haldið leynilegri í hverju skrefi. Oft eru sérþjálfaðir hermenn sendir í landið sem á að ná tökum á á laun í þeim tilgangi að finna aðila innan landsins sem geta stundað stríðið innan frá, þjálfa þessa aðila og skipuleggja hernaðaraðgerðir. Yfirstjórn herferðarinnar finnur svo pólitíska, hernaðarlega og fjárhagslega bakhjarla erlendis. Sérsveitir hersins skipuleggja bæði herferðir sem þeir framkvæma sjálfar, og herferðir hinna innlendu stríðsmanna sem notast á við. Þær fá vopn, fé og annan stuðning á laun frá ríkinu sem stendur á bakvið herferðina í gegnum þessar hersveitir.
Eitt helsta verkefni sérsveitanna er að “vinna hjörtu og hugi” almennings með áróðri og reyna að fá hann til að snúast gegn ríkisstjórninni sem herferðinni er beint að. Tveir af átta aðalköflum FM 3-05.130 fjallar um áróður. Sá fyrri fjallar um “sálfræðihernað” (psychological operations) sem beinist gegn almenningi í landinu sem á að knésetja, en hinn seinni fjallar um “aðgerðir á borgara” (civil affairs operations) sem beinist að almenningi í öðrum ríkjum, þá helst ríkinu eða ríkjunum sem standa að baki herferðinni.
Skjalið lýsir nokkuð vel hversu mikil áhrif herinn hefur á umfjöllun og efnisval fjölmiðlanna og hversu gríðarleg áhrif herinn getur haft á hugi almennings. Í skjalinu segir beint að ríkjandi fjölmiðla eigi að nota sem vopn gegn ríkisstjórninni sem á að sigra. Alþjóðlegar almannatengslaherferðir notast við öll tiltæk ráð, þ.m.t. sérstaklega hannaðar fréttatilkynningar, kvikmyndir, tölvuleiki, blogg og almannatengsl sem beinast að stjórnmálamönnum og álitsgjöfum á alþjóðavísu.
Óhefðbundinn hernaður er fer fram í leyni. Samt sem áður eru þessa aðgerðir gríðarlega umfangsmiklar og geta lagt heilu þjóðríkin í rúst. Þannig varð til dæmis með herferðir sem notaðar eru sem dæmi í bæklingnum. Herferðin í Afganistan hófst árið 1979 þegar tiltölulega fámennur og óvinsæll hópur öfgasinnaðra íslamista, auk annarra hópa, var notaður sem þriðja herdeild geng ríkisstjórn sósíalista í Afganistan. Þessir hópar fengu gríðarlegan hernaðarlegan-, fjölmiðlatengdan og fjárhagslegan stuðning til að velta ríkisstjórninni af sessi í “heilögu stríði”. Sovétmenn, sem drógust í stríðið, voru ekki teknir trúanlegir þegar þeir héldu því fram að CIA hefði staðið á bakvið þessa uppreisn, en voru sannarlega ekki fjarri sannleikanum. Annað dæmi sem tekið er í bæklingnum er leynihernaðurinn gegn stjórn Sandinista í Níkaragva. Í bæklingnum er þessi herferð sem allur almenningur þurfti að líða fyrir kölluð “velheppnuð aðgerð”.
Óhefðbundinn hernaður er, samkvæmt bæklingnum, framtíðin. Það hefur sýnt sig að þessháttar aðgerðir hafa marga kosti framyfir hefðbundinn. Þær eru ódýrari, enda notast þær við hermenn annarra ríkja. Laun, lífeyrir og uppihald hefðbundinna hermanna er mun dýrari en þessir leiguliðar. Þessar aðgerðir skapa auk þess minni vandræði á heimaslóðum. Fyrir því eru einkum tvær ástæður. Í fyrsta lagi gerir almenningur sér síður grein fyrir því að það eru í raun þeirra eigin valdhafar sem standa á bakvið það sem virðist vera borgarastríð í öðru landi. Hér hafa skýrsluhöfundar rétt fyrir sér. Hernaðarandstæðingar um allan heim hafa reynst ákaflega hljóðir þegar kemur að því að berjast gegn slíkum hernaði, eins og sést nú í Úkraínu og Sýrlandi. Það er greinilega einfaldara að mótmæla hefðbundnum, beinum árásarhernaði en óhefðbundnum, þótt slíkur hernaður sé oft engu minna blóðugur og skelfilegur.
Í öðru lagi látast innlendir hermenn ekki í þessum hernaði heldur einungis almenningur í ókunnu landi. Aðferðirnar sem notast eru við verða sífellt betri. Kannski er helsti sigur þeirra sem standa á bakvið þessa tegund hernaðar sá að fjölmiðlar virðast hafa verið nánast þöglir um þessa tegund hernaðar. Fjölmiðlarnir hafa kannski brugðist mannkyninu, en hafa fremur reynst gagnlegir í þessari tegund hernaðar.
Tilvísanir:
(1) Sjá umfjöllun á Wikileaks á slóðinni https://wikileaks.org/wiki/Unconventional_Warfare_in_the_21st_century_:_US_surrogates,_terrorists_and_narcotrafficers
(2) FM er skammstöfun á ”field manual”.
(3) Skjalið má nálgast í fullri lengd á slóðinni https://www.fas.org/irp/doddir/army/fm3-05-130.pdf
(4) En. ” Operations conducted by, with, or through irregular forces in support of a resistance movement, an insurgency, or conventional military operations.”
(5)
Irregulars, or irregular forces, are individuals or groups of individuals who are not members of a regular armed force, police, or other internal security force. They are usually nonstate-sponsored and unconstrained by sovereign nation legalities and boundaries. These forces may include, but are not limited to, specific paramilitary forces, contractors, individuals, businesses, foreign political organizations, resistance or insurgent organizations, expatriates, transnational terrorism adversaries,
disillusioned transnational terrorism members, black marketers, and other social or political “undesirables.”” (s. 11).
Jón Karl Stefánsson