Alþjóðlegi samfélagsvettvangurinn (World Social Forum) er að þessu sinni ekki stór samkoma á einum stað eða fáum heldur um allan heim, það verða haldnir fundir og alls kyns aðgerðir víðsvegar um heim undir kjörorðinu „Annar heimur er mögulegur“, eða hvernig við viljum orða það á íslensku, – kannski „við eigum völ á öðruvísi veröld“.
Frá því því Alþjóðlegi samfélagsvettvangurinn var haldinn í fyrsta sinn í Porto Alegre í Brasilíu arið 2001 hefur honum verið valinn tími seint í janúar eða á sama tíma og valdamenn heimsins, auðmenn og þeim þóknanlegir stjórnmálamenn, hafa komið saman í Davos í Sviss á hinum Alþjóðlega efnahagsvettvangi (World Economic Forum – stundum nefnt Alþjóðlega efnahagsstofnunin, enda starfandi að staðaldri þótt helsta ráðstefnan sé einu sinni á ári). Samfélagsvettvangurinn er vettvangur til að ræða annarskonar samfélagskipan en þá sem ræðst af auð- og hervaldi. Þessar samkomur hafa verið geysilega fjölsóttar fram að þessu, yfir hundrað þúsund manns þegar mest hefur verið.
26. janúar er dagur Alþjóðlega samfélagsvettvangsins í ár, en víða eru skipulagðir fundir, ráðstefnur og ýmiskonar aðgerðir dagana í kringum 26. janúar. Til að halda utan um þetta hefur verið komið upp vefsíðunni www.wsf2008.net, en annars er www.forumsocialmundial.org.br hin varanlega vefsíða.
Í tólfta sinn var farin friðarganga á Þorláksmessu á Ísafirði. Þátttakendum hefur fjölgað ár frá ári og hafa sjaldan verið fleiri en núna. Veðrið var með eindæmum gott, nýfallin mjöll, tveggja stiga frost og logn. Lúðrasveit Tónlistarskóla Ísafjarðar tók á móti göngumönnum með jólalögum á Silfurtorgi. Anna Sigríður Ólafsdóttir flutti ræðu, Skúli Þórðarson flutti eigið lag og texta um mikilvægi innri friðar og stúlkur úr Grunnskólanum á Ísafirði sungu jólasálminn Heims um ból.
Ávarp Önnu Sigríðar Ólafsdóttur:
„Friður er ástand laust við átök. Oftast er þá um stríðsátök að ræða, og friður er í þeim skilningi andheiti stríðs. En einnig er vísað til friðar sem ástands þar sem læti og persónuleg átök eru ekki til staðar, og er þá samheiti kyrrðar. Enn ein merkingin vísar til hugarástands þar sem einstaklingur á ekki í innri átökum eða efasemdum, og er þá talað um innri frið.“
Svona er friður skilgreindur í Wikipediu. Ástand laust við átök – þá oftast stríðsátök…
Undanfarna daga hef ég verið að velta því fyrir mér hvað ég ætli að fjalla um í kvöld. Ég vissi strax að ég ætlaði að tala um frið því við vorum auðvitað flest að ganga friðargöngu. Fyrsta sem mér datt til hugar þegar hugtakið leitaði á hugann var einmitt þetta andheiti stríðs – sá friður. Ég velti því fyrir mér hvernig ég – sem stærstan part lífs míns hef búið á friðsæla litla Íslandi ætti að geta fjallað um þesskonar frið og hljómað sannfærandi.
Hvað veit ég um hvernig það er að þurfa að hlaupa með lífið í lúkunum á milli húsa, því á hverri mínútu má ég búast við sprengjuárás. Hvað veit ég um það hvernig er að kveðja ástvini sem fara á víglínuna og vita að alveg eins komum við aldrei til með að hittast aftur. Hvað veit ég um það að þurfa að bugta mig og beygja undir hervaldið því annars má ég eiga von á misþyrmingum – jafnvel dauða. Já hvað veit ég?!
Það eru víða háð stríð og við þurfum kannski ekki að leita langt yfir skammt til að finna þau og það sem kemur kannski meira á óvart er að við þurfum ekki að leita til fortíðar til að finna stríðshrjáð lönd. Þessa stundina gæti einhver verið að láta lífið af völdum stríðsátaka – líkurnar eru meiri en minni.
Íbúar í hinum vestræna heimi furða sig oft á því að árið 2007 þurfi enn að grípa til vopna til að leysa ágreiningsmál. Ég veit ekki hvort það er bara ég en ég get ómögulega séð hvernig er hægt að knýja fram frið með stríði – það finnast mér öfugmæli.
Almenn óánægja er meðal Evrópubúa út af stríðsrekstri í Írak og samt hafa barist þar meðal annara herlið frá Bretlandi og Danmörku og eins og frægt er orðið – einn íslendingur. Hverjir geta ákveðið fyrir hönd heilla þjóða að þær séu að heyja stríð og hvernig geta tvær manneskjur tekið fram fyrir hendurnar á þjóð sinni og sett hana á lista yfir hinar staðföstu þjóðir – ekki gaf ég leyfi fyrir mína hönd og þó er ég hreinræktaður íslendingur og hvergi nærri því staðföst.
Yfirgangssemi valdstjórnarinnar virðist ekki eiga sér takmörk. Í blindi trúa þjóðar- og trúarleiðtogar því, í hroka sínum, að þeir viti hvað öðrum er fyrir bestu og hvernig þeir skuli haga sér. Friður mun ekki ríkja fyrr en leiðtogar geta talað saman og fundið leið til að komast að mannvænum niðurstöðum af umburðarlyndi. Síðast en ekki síst borið virðingu fyrir því að sinn er siðurinn í hverju landi.
Þá að annars konar friði
Þess þar sem vísað er til ástands þar sem læti og persónuleg átök eru ekki til staðar, og er þá samheiti kyrrðar.
Þó við Íslendingar þekkjum ekki til stríðsátaka þá þekkja margir ástand ófriðar. Enn búa margir við ofbeldi – andlegt, líkamlegt og kynferðislegt. Samt lifum við á tímum þar sem upplýsingar streyma til okkar í útvarpi, sjónvarpi og á internetinu og einhvernvegin verðum við samt alltaf jafn hissa á fréttum af ofbeldisverkum og það sem er öllu verra er þá eru sumir farnir í hina áttina og orðnir ónæmir. Flestir sem hér standa þekkja ofbeldi í einhverri mynd, ef ekki á eigin skinni þá hjá einhverjum nákomnum, vini eða ættingja. Okkur finnst kannski skrýtið til þess að hugsa að jafnvel fólk í okkar litla friðsama samfélagi búi við ógn ofbeldis en þannig er það nú samt. Ég hvet alla til þess að horfa ekki í hina áttina ef þeir verða vitni að ofbeldi í einhverri mynd, heldur bregðast við og benda á lausnir. Margir hafa leitað sér hjálpar með góðum árangri og losnað undan okinu, bæði gerendur og þolendur.
Þriðja skilgreiningin á friði sem fjallað var um vísar til hugarástands þar sem einstaklingur á ekki í innri átökum eða efasemdum, og er þá talað um innri frið.
Það er sennilega sú tegund friðar sem flestir eru í vandræðum með nú á 21stu öldinni þegar allt á að vera svo fullkomið. Góðar líkur eru á að þetta verði öld neyslunnar, aldrei hefur annað eins magn af áfengi, eiturlyfjum og allskyns geðbreytandi lyfjum verið innbyrt og nú. Flestir virðast vilja komast eins langt frá sjálfum sér og kostur gefst. Það er virkilegt áhyggjuefni. Þegar við ættum að geta haft það sem best höfum við það einna verst og við veltum því fyrir okkur hvar hundurinn liggji grafinn.
Getur verið að lífshamingjan felist ekki í dauðum hlutum? Getur verið að tíminn sem við eyddum í að vinna fyrir Prada skónum eða nýja leðursófasettinu hafi verið betur varið úti í guðsgrænni náttúrunni? Eða tíminn sem liggur að baki öllum dýru fínu jólagjöfunum hafi verið betur varið í faðmi fjölskyldunnar. Kannski er vandinn einna helst falinn í forgangsröðuninni. Markaðsöflin berja á og segja fólki hvað það er sem það þarfnast helst og sem beljur á bás hlýðum við, oft í þeirri blindu trú að þetta eða hitt færi okkur gleði og lífsfyllingu. Flestir eru löngu hættir að trúa litlu röddinni innra með þeim sem segir að svo muni ekki vera.
Það er hætt að vera töff að eiga trú og að vera andlegur er orðið heiti á einhverjum nútíma hippum. Kannski er lykilinn að hamingjunni fólginn í því að vera ekki lengur æðsta stig tilvistar í veröldinni. Kannski er gott að fá að hvíla í því að vakað sé yfir okkur öllum, sama hverrar trúar við erum því auðvitað hlýtur réttlátur guð að vera hafinn yfir trúarbrögð.
Ég óska ykkur friðar. Megi heimili ykkar vera griðastaður þar sem þið fáið að vera þeirrar hamingju aðnjótandi að verja tíma með fjölskyldum ykkar. Megi friður ríkja í sálum ykkar og sinni og þið ódofin njóta lífshamingjunnar. Ég óska þess að þið gleðjist yfir því smáa, fegurðinni í sólsetrinu, sjávarilmsins, brosi úr óvæntri átt og bernskubrekum barna ykkar. Ég óska ykkur gleðilegrar hátíðar, megum við öll njóta hennar í friði og kærleika.
Mig langar í lokin að lesa orð úr innsetningarræðu friðarsinnans Nelsons Mandela sem hitta mig alltaf í hjartastað….
Okkar dýpsti ótti er ekki að við séum vanmáttug.
Okkar dýpsti ótti er að við erum óendanlega máttug.
Það er ljósið innra með okkur ekki myrkrið sem við hræðumst mest.
Við spyrjum sjálf okkur hvað á ég með að vera frábær, yndisfögur, hæfileikarík og mikilfengleg manneskja.
En í raun hvað átt þú með að vera það ekki?
Þú ert barn Guðs.
Það þjónar ekki heiminum að þú gerir lítið úr þér.
Það er ekkert uppljómað við það að gera lítið úr sjálfum sér svo annað fólk verði ekki óöruggt í kringum þig.
Við fæddumst til að staðfesta dýrð guðs innra með okkur, hún er ekki bara í sumum okkar, heldur í hverju einasta mannsbarni og þegar við leyfum ljósi okkar að skína, gefum við öðrum, ómeðvitað, leyfi til að gera slíkt hið sama.Um leið og við erum frjáls undan eigin ótta mun nærvera okkar sjálfkrafa frelsa aðra.
Blysför gegn stríði var farin í sjöunda sinn í röð á Akureyri á Þorláksmessu kl. 20.00. Í þetta sinn stóðu Samtök hernaðarandstæðinga ein að henni. Veður var gott, lítil gola og lítið frost. Það er góður siður að bæta andstöðu við stríðsrekstur og yfirgang á líðandi stund við hinn almenna friðarboðskap jólanna. Kjörorð okkar voru þau sömu og undanfarin ár: Frið í Írak! Burt með árásar- og hernámsöflin! Enga aðild Íslands að stríði og hernámi!
Gengið var frá Samkomuhúsinu í Hafnarstræti og út á Ráðhústorg. Ekki fór fram nákvæm talning en áætlað var að göngumenn væru ekki færri en 250. Hannes Örn Blandon prófastur í Eyjafirði hélt í göngulok ávarp það sem hér fylgir. Félagar úr kór Akureyrarkirkju sungu og einnig voru kjörorð göngunnar sungin undir jólalagi.
Ávarp séra Hannesar Arnar Blandon:
Kæru félagar, komilitones, bræður og systur. Ég vil byrja á því að þakka þennan heiður að fá að ávarpa þessa samkomu, sem gekk hér til friðar í kvöld. Þegar vélarnar flugu á turnana forðum og við horfðum með skelfingu var fyrsta hugsun er fló í höfuð mér þessi: Hvað höfum við kallað yfir okkur? Já, hvað veldur því að uppi sé fólk sem leggur slíkt hatur á okkur vestræna menn? Sjálfsagt verða svörin mörg og sannlega er ekki friðvænlegt í heimi hér. Tuttugasta öldin var einhver sú ægilegasta í gjörvallri sögu mannkyns. Verður 21.öldin verri eða munum við ná tökum á ástandinu og búa í friði við alla menn? Minn ágæti prófessor í Gamlatestamentisfræðum, dr. Þórir Kr. Þórðarson, blessuð sé minning hans, útskýrði hebreska friðarhugtakið á svofelldan hátt: Schalom, sem er salem á arabísku, merkir jafnvægi. Jafnvægi milli Guðs og manna, jafnvægi milli manns og náttúru, jafnvægi í millum manna. Þá gæti það þýtt ógnarjafnvægi t.d. nær tvö stórveldi standa andspænis hvort öðru og ota fram þúsund kjarnaoddum svo ekkert má úrskeiðis fara en maður nánast greinir neistaflugið. Maðurinn, mannskepnan, hefur stórlega raskað jafnvægi á mörgum sviðum í heimi hér.
Við gengum til friðar í kvöld ugglaust mörg með döprum hjörtum og vonleysi í huga. Það verður auðvitað enginn friður í heiminum svo lengi, sem við smíðum spjót í stað sniðla og sverð í stað plógjárna svo við umorðum aðeins spámanninn Jesaja annan kaflann. Sjálfur hét ég mér því að ganga hér í kvöld biðjandi fyrir þeim sem útdeila hatri og hernaði í heimi. Hét mér því að hrópa ekki ókvæðisorð að þeim sem smíða napalmsprengjur, klasasprengjur eða kjarnavopn, vitandi það, að það eru ekki sannir kristnir menn, sannir múslimar, sannir súfistar, sannir taoistar, sannir Zen-búddistar, sannar manneskjur er það gera. Ég hét mér því að ganga hér í kvöld í anda Gandhis, Martin Luther Kings, Dalai Lama, Idras Shah, Mandela, Krists og Thich Nhat Hanhs, ein vesæl prestsskepna úr Eyjafirði fram.
Thich Nhat Hanh er Vietnami og Zen-Búddisti og afar kærleiksrík manneskja sem flúði land á sínum tíma sakir þess að hann barðist fyrir friði í landi sínu, og þegar ég segi barðist, þá var það ekki með vopnum heldur með orðum, orðum vonar, kærleika og friðar. Hann lifði það er napalmi og agnent orange bombum rigndi yfir land hans. Hann mun búa í Frakklandi og vonandi fæ ég einhvern tíma tækifæri til þess að hitta hann. Þrátt fyrir allar hörmungar sem hann lifði og reyndi vogar hann sér að útbreiða von og bjartsýni meðal manna. Hann bendir á það m.a. í bók sinni „Að vera friður“, Being peace, að sumar manneskjur búi við þannin aðstæður sem börn að þær geti ekki að því gert að verða dýrslegar skepnur á unglingsárum. Aðstæður sem við getum breytt. Í ljóði sem hann kallar: „Viltu vera svo vænn að kalla mig réttu nafni“, og ekki veit ég til að hafi verið þýtt á íslensku, segir hann, og ég snara lauslega hér:
Segðu ekki að ég fari á morgun.
Ég kem meira að segja í dag.
Sjá, ég mæti á sekúndu hverri,
til þess að vera brum á vorgrein,
til þess að vera lítill fugl með veikbyggða vængi
sem lærir að syngja í hreiðinu sínu nýja.
Ég er lirfan í hjarta blómsins,
gimsteinn, falinn í bergi.
Já ég kem til þess að hlæja og gráta,
til þess að óttast og vona.
Fæðing og dauði alls er lifir
býr í hjarta mér.
Ég er dægurflugan er flýgur á vatnsborðinu,
ég er fuglinn sem snæðir hana
á fögrum vordegi.
Ég er froskurinn sem syndi glaður
í tæru vatni,
ég er snákurinn er skríður
hljóðlega að honum
Ég er barnið í Uganda
og fætur mínir eru grannir sem bambus.
Ég er vopnasalinn sem selur vígvélar
handa börnum.
Ég er tólf ára stúlka
flóttamaður í bát
sem hendir sér í hafið
þegar sjóræninginn
hefur lokið sér af.
Ég er sjóræninginn
sem aldrei hefur lært að skilja
og elska.
Ég sit í forsætisnefndinni
með allt vald í mínum höndum
Ég er maðurinn
sem þarf að greiða þjóð minni blóðskuldina
og deyja hægt í fangabúðum.
Gleði mín er sem blær vorsins
er vekur blóm um allan heim.
Kvöl mín er táraflóð
sem fyllir höfin fjögur.
Vertu svo vænn að kalla mig réttu nafni
svo ég megi vakna
og opna dyr hjartans,
dyr samkenndar.
Kæru bræður og systur. Sýnum samkennd. Verum samkennd með þeim er þjást. Já verum samkennd öllu lífi. Við erum hluti af heildinni miklu. Við berum ábyrgð. Verum samkennd og berum klæði á vopn. Ræktum tré, ræktum blóm, ræktum líf. Ræktum jafnvægi og frið.
Góðar stundir og glæsta framtíð.