Í þessari grein heldur Þórarinn Hjartarson áfram þeirri umræðu birt er hér á vefnum undir vefslóðinni https://fridur.is/um-sha/umraedur1106. Tilvitnun í orð Einars Ólafssonar er í óbirt tölvuskeyti í umræðum milli miðnefndarrmanna og fleiri nokkru fyrr um hugsanlega breytingu á nafni samtakanna. Sá hluti úr skeyti Einars sem hér skiptir máli hljóðar svo: „SHA hafa í raun ekki verið hrein pasífísk samstök. Tilgangur þeirra var upphaflega fyrst og fremst að berjast gegn herstöðvunum og aðildinni að NATO. Andheimsvaldasinnuð afstaða fékk síðan meira vægi og um leið barátta gegn kjarnorkuvopnum. Ég tel mjög mikilvægt að samtökin haldi þessari andheimsvaldasinnuðu hlið og lendi aldrei í því að verða svo pasifísk og þverpólitísk að þau geti ekki tekist á við pólitískar og efnahagslegar orsakir ófriðar og stutt kúgaða hópa jafnvel þótt þeir hafi neyðst til að grípa til vopna. Í orðinu „hernaðarandstæðingur“ felst barátta fyrir friði, en ég skil orðið þannig að það beinist fyrst og fremst gegn hernaðarstefnu og hernaði ráðandi afla frekar en vopnaðri baráttu kúgaðar hópa. Með þessu er ég þó ekki að segja að ekki megi gagnrýna vopnaða baráttu kúgaðar hópa – það fer auðvitað eftir aðstæðum.“
Ég vil bregðast stuttlega við nokkru af því sem sagt hefur verið í „Umræður um SHA“ enda sumu af því beint til mín.
Stefán Pálsson hafnar því að orðræða SHA hafi færst í átt til hreinnar friðarhyggju (pasífisma), hún hafi verið „ótrúlega svipuð gegnum árin“. Mín tilfinning er þessi: Á 8. áratugnum hafði baráttan gegn morðingjum heimsins meiri svip andheimsvaldabaráttu. A.m.k. vinstri sinnar viðurkenndu að Víetnam og þjóðir Indó-Kína væru í forystu gegn heimsvaldastefnunni og studdu baráttu þeirra. Ég tel að hrein friðarhyggja hafi styrkt sig í og kringum SHA á 9. áratugnum þegar kjarnorkuváin var mest á dagskrá. Dæmi: nýja tbl. Dagfara fjallar mikið um hernaðarhyggju og fánýti hermennsku en mjög lítið um heimsvaldastefnu.
Einar Ólafsson sagði þó í sínu innleggi 13. nóv. að andheimsvaldasinnuð barátta hafi fengið meira vægi í samtökunum síðustu árin. Það kann að vera rétt og gott er ef satt er. Munar þá einna mest um skrif hans sjálfs.
Einar skrifar líka: „en þó skil ég orðið [hernaðarandstæðingur] þannig að það beinist fyrst og fremst gegn hernaðarstefnu og hernaði ráðandi afla frekar en vopnaðri baráttu kúgaðra hópa“. Í svipuðum dúr segir Stefán Pálsson að friðarstefna flestra SHA-félaga sé ekki „einfeldningsleg friðarstefna“ sem „einblínir á verknaðinn en horfi fram hjá orsökum eða sögulegum forsendum.“ Í því sambandi bendir hann á að baráttumál SHA á seinni árum hafi í raun beinst gegn heimsvaldastefnunni. Ég tek þau rök góð og og gild hjá Stefáni. En þá tel ég það þeim mun verra, úr takti við þessa þróun, og villandi lýsingu á starfinu, að gefa með nafninu yfirlýsingu um pasífisma.
Þórður Sveinsson tekur beinlínis afstöðu gegn hreinum pasífisma og segir að sumt fólk eigi ekki annars úrkosta en grípa til vopnaðrar baráttu. En það sé samt rökrétt að vera hernaðarandstæðingur vegna þess að „…kveikja hinna vopnuðu átaka er árás hernaðarafla á saklaust fólk. Undirrót allrar vopnaðrar frelsisbaráttu er þannig hernaður…“. Þetta er rétt, Þórður, en eru ekki flestir á móti hernaði og hlynntir friði almennt séð? Líka G. Bush – bara friði á eigin forstendum. Stefán Pálsson sagði að „hugtakið friðarsinni væri útvatnað“ af því íslenskir ráðamenn teldu sig líka reka friðarstefnu. Mér finnst alveg sömu rök gilda um „hernaðarandstæðinga“ af því flestir segjast vera á móti hernaði (nema þá sem „illri nauðsyn“). Geir og Valgerður líka.
Heitið Samtök hernaðarandstæðinga er þess vegna annað hvort villandi yfirlýsing um skilyrðislausa friðarhyggju eða þá pempíulegt nafn um útvatnað hugtak.
Stefán Pálsson skrifar: „Sá sem er ósáttur við að teljast hernaðarandstæðingur hlýtur að vera jafnósáttur við nafnbótina herstöðvaandstæðingur – því þjóðfrelsisherir hljóta jú að eiga sér herstöðvar eins og önnur herlið. Ekki satt?“
Þetta er hártogun. Samtök herstöðvaandstæðinga glímdu fyrst og fremst við eina herstöð svo í huga fólks var nafnið með r-i (herstöðvarandstæðingur) og allir vissu hvaða herstöð það var. Það var samt haft í fleirtölu af því Keflavíkurstöðin hafði fleiri útibú í landinu. Að vera hernaðarandstæðingur hljómar hins vegar eins og prinsippafstaða, að hafna hernaði yfrileitt.
Þórður segir að vopnuð átök hafi stundum lítið með heimsvaldastefnu að gera. Það er rétt að ég mun hafa tjáð mið full-einstrengingslega um það mál. En ég vil samt fullyrða að víðast hvar þar sem við fyrstu sýn virðast vera staðbundin átök, stríð milli trúarbragða, þjóða og þjóðflokka og borgarastríð þá tengjast þau erlendri íhlutun frá heimsvaldasinnum. Heimsvaldasinnar sjálfir vilja ævinlega skýra þau sem staðbundin átök. Í Írak er augljóst að Bandaríkin kynda undir borgarastríði og stefna að því að skipta upp landinu í þrennt, í Palestínu reyna þeir nú að vopna Fatah gegn Hamas. Markmiðið er að deila og drottna. Mjög víða heyja þeir stríð „gegnum staðgengla“. Það á við um stríð Tyrkja gegn Kúrdum og einnig borgarastríðið í Kongó. Landamæri nýlendna og síðan nýfrjálsra ríkja í Afríku tóku ekkert tillit til þjóðerna og þjóðernisleg misklíðaefni innan ríkja eru því raunveruleg en þessar andstæður hafa líka gömul og ný nýlenduveldi nýtt sér til að koma ár sinni fyrir borð. Heimsvaldasinnar eiga í átökum sín á milli um áhrifasvæði. Átökin í Georgíu og Ossetíu tengjast átökum Bandaríkjanna og Rússa um áhrifasvæði. Aðgerðir gegn N-Kóreu tengjast hagsmunastríði Bandaríkjanna við Kína. Drifkrafturinn er heimsvaldaásælni, ekki hernaðarhyggja þeirra sem stríða.
En þrátt fyrir samkeppni heimsvaldasinna styðst sameinað bandalag þeirra við bandarísku vígvelina. Risaveldið er aðeins eitt. Sókn sína síðustu árin hefur það skírt „stríð gegn hryðjuverkum“. Ég tek undir með Elíasi að Bandaríkin stunda nú „skipulega blekkingarstarfsemi“ á heimsvísu í nafni hryðjuverkaógnar til að réttlæta viðveru sína um allan heim. Þeir þurftu á grýlu að halda eftir að sú rússneska dó og urðu að búa hana til.
Við teljum okkur vonandi styðja hina kúguðu og stefna að réttlæti. Nú fara fram raunveruleg og harðvítug átök milli kúgara og kúgaðra: Afghanistan, Írak, Palestína/Líbanon eru brennipunktar þótt átökin séu miklu víðar. Friður á jörð er ekki í nánd. Átökin harðna. Við hljótum að taka afstöðu í raunverulegum heimi. Ef vestræn friðarhreyfing beitir sér fyrir því að hinir kúguðu afvopnist er hún raunverulega að hjálpa heimsvaldasinnum.
Þórarinn Hjartarson