Eftirfarandi grein Þorleifs Friðrikssonar sagnfræðings birtist í Morgunblaðinu 2. nóvember. Fleiri greinar um atvinnustarfsemi á Suðurnesjum og nýtingu mannvirkja eftir brottför hersins má finna á vefsíðunni https://fridur.is/herinnognato/brottfor.
Með brottför hersins af Miðnesheiði hafa opnast möguleikar sem gætu orðið þjóðinni farsælli en álver í hverjum firði, virkjun fallvatna og jarðvarma.
Flestir virðast sammála um að það væri fjarstæða að setja blokkaríbúðir á heiðinni á frjálsan markað. Um það er ekki efast hér. En hvað þá? Sjálfsagt er að hefjast handa og virkja hugmyndaflug landsmanna, koma á samkeppni um raunhæfar og rökstuddar hugmyndir um hyggilega nýtingu mannvirkja sem standa auð og ónotuð.
Ég legg til að athugað verði hvort hyggilegt og gerlegt sé að koma á fót fjölþjóðlegri rannsóknarstöð um jarðfræði, hafstrauma og sjávarlíffræði, sem jafnframt gæti nýst til eftirlits á, í og yfir hafinu umhverfis landið. Þegar munu vera til vísar að slíkum stöðvum hérlendis en orðið ,,vísir” hefur í sér fólgið fyrirheit um eitthvað meira og stærra.
1. Þessi fyrrum herstöð liggur á flekamótum jarðskorpunnar sem eru sérstök að því leyti að þau eru sýnileg berum augum og skera landið úr suð-vestri til norð-austurs. Við getum svo að segja horft á landið gliðna og mælt gliðnunina á ári hverju með einföldu málbandi. Að auki er Reykjanesið gullnáma í jarðsögulegu samhengi. Þarna mætti m.a hugsa sér að jarðhitaskóli Háskóla Sameinuðu þjóðanna yrði með aðalstöðvar.
2. Fáir efast orðið um samhengi mengunar og loftslagsbreytinga þótt ,,sannanir séu ekki á borðinu. Í umræðu um gróðurhúsaáhrif hefur verið brugðið upp skelfilegri framtíðarmynd um hugsanlega breytingu á ferð hafstrauma. Hér vantar þó frekari rannsóknir. Sennilega eru óvíða jafn ákjósanlegar aðstæður til slíkra rannsókna eins og hér í miðju Atlantshafi með Golfstraum á eina hönd og Pólstraum á hina.
3. Þrátt fyrir að nýting Íslendinga á fiskimiðum og sjávarfangi umhverfis landið sé jafngömul dvöl þjóðarinnar hér, hafa rannsóknir á lífríki sjávar ekki verið í samræmi við mikilvægi þessa atvinnuvegar fyrir afkomu þjóðarinnar. Sennilega er það vegna þess að lengst af hafa veiðar og nytjar verið sjálfbærar. Líkt og iðnvæðingin í Evrópu hefur eyðilagt fornminjar hraðar og meir á einni öld en áður hafði gerst á 1000 árum er ekki ólíklegt að vélvæðing fiskveiða hafi haft svipuð áhrif undir yfirborði sjávar. Þar vantar þó rannsóknir öndvert við það sem gert hefur verið ofan yfirborðs. Athuganir við strendur nálægra ríkja hafa varpað ljósi á skelfilega eyðileggingu þar sem t.d. litríkum kórallabreiðum hefur verið breytt í gráar eyðimerkur og þaraskógum í eitthvað sem helst líkist íslenskum kartöflugörðum í nóvember.
Ég er einn þeirra Íslendinga, sennilega langflestra, sem átti draum um herlaust land. Lengst af var draumurinn nánast jafn óraunhæf framtíðarsýn og draumur pólskra verkamanna fyrir 30 árum um nýtt samfélag, ámóta sennilegur og að Sovétríkin myndu liðast í sundur undan eigin þunga,- að þúsundáraríkið næði ekki sjötugsaldri. Hér eins og þar er þó ekki nóg að eiga draum, það sem máli skiptir er hvað gerist þegar við vöknum.