Stefán Pálsson

Þjóðarhreyfingin hélt fund 1. október síðastliðinn til að fagna brottför hersins. Á fundinum voru ræðumenn þeir Pétur Gunnarsson rithöfundur og Jón Baldvin Hannibalssion fyrrverandi utanríkisráðherra.

Í ræðu sinni andmælti Jón Baldvin þeirri útbreiddu skoðun að leiðtogar íslenska lýðveldisins hefðu yfirleitt verið Bandaríkjunum helst til leiðitamir og nefndi ýmis dæmi þess að þeir hafi oft tekið sjálfstæða afstöðu jafnvel í andstöðu við vilja og stefnu Bandaríkjamanna. Hinsvegar hafi skipt um með núverandi ríkisstjórn sem hafi öfugt við forvera sína, sem ekki hafi látið segja sér fyrir verkum þegar þjóðarhagsmunir voru annarsvegar, brugðist trausti þjóðarinnar, m.a. með hinni dæmalausu stuðningsyfirlýsingu við ólöglegan stríðsrekstur Bandaríkjamanna í Írak. Hann gagnrýndi samninginn um brottför hersins ekki síst fyrir að enn eigi Íslendingar að reiða sig á vernd Bandaríkjanna, sem hafi breyst í herskátt ríki fámennrar yfirstéttar sem hafi nánast sagt sig úr lögum við alþjóðasamfélagið og jafnvel hafið kalt stríð sem snýst um yfirráð yfir orkulindum og helstu hráefnum jarðarinnar. Í stað þess að reiða sig á Bandaríkin telur Jón Baldvin að nær treysta böndin við Evrópusambandið.

Þess má geta að í ávarpi sem Ragnar Arnalds fyrrverandi menntamálaráðherra hélt á samkomu Samtaka herstöðvaandstæðinga 29. september hélt hann því fram að barátta herstöðvaandstæðinga hefði haft meiri áhrif en oft er talið og m.a. komið í veg fyrir að Bandaríkjamönnum tækist koma sér upp enn meiri herstöðvum en raun varð á og vísaði m.a. annars til vilja þeirra til að koma upp herflugvöllum á Rangárvöllum, í Aðaldal og í Skagafirði og stórri flotastöð í Hvalfirði.

Því miður getum við ekki birt ávarp Ragnars þar sem það var flutt blaðalaust, en ræður Jóns Baldvins og Péturs má finna á heimasíðu Þjóðarhreyfingarinnar:
Ræða Jóns Baldvins Hannibalssonar
Ræða Péturs Gunnarssonar

Fundur kjördæmisráðs Vinstrihreyfingarinnar græns framboðs í Suðvesturkjördæmi, haldinn 28. september 2006, fagnar því að bandaríska herliðið er loksins farið frá Íslandi eftir 55 ára samfellda hersetu.

Fögnuðurinn er þó blandinn þar sem ýmislegt er við samkomulag íslenskra og bandarískra stjórnvalda að athuga.

• Enn eru atvinnumál margra fyrrverandi starfsmanna bandaríska hersins óleyst.
• Samkomulag um frágang mengunar af völdum hersins er ófullnægjandi og bandarísk stjórnvöld sleppa ódýrt frá þeim vandamálum.
• Gert er ráð fyrir nánu samstarfi milli Íslands og Bandaríkjanna um öryggismál sem felur m.a. í sér gagnkvæma upplýsingamiðlun, samstarf Landhelgisgæslunnar við bandarísku strandgæsluna og samstarf íslensku lögreglunnar við bandarísku lögregluna og sérsveitir Bandaríkjahers. Mjög óljóst er hvernig þessari samvinnu verður háttað eða hversu náin hún verður, hætta er á frekari þróun til óljósari skila milli borgaralegrar og hernaðarlegrar starfsemi og einnig er rétt að hafa í huga að bandarísk löggjöf sem þetta snertir verður æ ólýðræðislegri.
• Gert er ráð fyrir árlegum heræfingum bandarískra hersveita og sérstakt svæði á flugvellinum skilgreint vegna þessara æfinga eða annarra hernaðarþarfa.
• Bandaríkin halda fjarskiptastöðinni við Grindavík áfram sem „varnarsvæði“.
• Í þessu samkomulagi og aðdraganda þess hefur íslenska ríkisstjórnin sýnt undirlægjuhátt gagnvart bandarískum stjórnvöldum, sem nú gerast æ herskárri og ófyrirleitnari.

Kjördæmisráðið telur að nú hefði átt að segja upp varnarsamningnum við Bandaríkin og hefja strax undirbúning að næsta skrefi, sem er úrsögn Íslands úr NATO. Ísland á að vera herlaust og herstöðvalaust land utan hernaðarbandalaga og hlutlaust eins og gert var ráð fyrir þegar Ísland varð fullvalda ríki árið 1918. Friðarstefna á að vera grunnstefið í utanríkisstefnu Íslands.

Um framtíð Keflavíkurflugvallar

Þessi grein séra Halldórs Reynissonar birtist í Morgunblaðinu 3. október og er birt hér með góðfúslegu leyfi höfundar.

Nú er á enda yfir hálfrar aldar nærvera hers á Íslandi. Bandaríski herínn á Keflavíkurflugvelli er hefur slíðrað hertygi sin og er á förum Íslendingum til misjafnrar ánægju. Og hvað skal gera við herfangið sem eftir verður? Um það hafa menn skeggrætt frá vordögum þegar Bandaríkjamönnum þóknaðist að segja okkur að þeir væru á förum.

Á Miðnesheiði stendur nú eftir heil draugabyggð sem hýst gæri þúsundir manna og heilan her stofnanna. Draugabyggð sem eitt sinn var aðgangur okkar Íslendinga að Ameríku, með öllum þeim gæðum sem okkur dreymdi um í bernsku, okkur sem nú erum á miðjum aldri. Draumurinn er orðinn að eyðibyggð með blóðrauðu sólarlagi.

Heyrst hefur að gera byggðina að miðstöð öryggismála. Ekki skal það lastað. Lítil dúfa með ólífuviðarblað í goggi hvíslaði því hins vegar að mér að best væri að breyta herstöðinni miklu í ratsjárstöð friðarins. Hvernig setjum við niður deilur? Hvernig lægjum við öldur haturs og óvildar? Hvernig stuðlum við að sáttum og friði í heimi sem tærist af vígaferlum, djöfulgangi og heimsku? Hvað með að stofna alþjóðlegt friðarsetur, akademíu friðarrannsókna, vígi þeirra sem vilja tryggja frið og farsæld jarðarbúa?

Íslendingar hafa kjörið tækifæri til að láta gott af sér leiða á tímum sem einkennast af óöryggi og ófriði. Það eitt að við erum fyrrverandi nýlenda, fyrrum fátækt þróunarland og afskaplega lítil þjóð gerir okkur fýsilega sáttarsemjara. Svo eigum við efnin nóg. Og við erum vön að láta verkin tala.

Hvað með að þróa útrás til friðar og mannúðar? Hvernig væri að geta sér orðstír sem friðelskandi þjóð sem er reiðubúin að leggja fé, kalda skynsemi og heita velvild í því að gera heiminn öruggari?

Ýmsar spurningar vakna reyndar um framlag okkar til heimsfriðarins. Var rétt að ljá lið vafasamri herför vesturheimskra hauka til landa sem fóstruðu siðmenninguna í bernsku hennar? Er rétt að afhenda ungum mönnum sem gaman hafa af því að munda byssur friðarvörslu? Eigum við ekki að byggja upp friðinn frekar en að verja hann í herbúningum? Norðmenn hafa lagt áherslu á „peacebuilding“ frekar en „peacekeeping“. Ef þeir geta það þá ennfrekar Íslendingar. Við erum enn minni ógn við heimsfriðinn en fjórar milljónir Norðmanna með sinn her og olíu.

Sé sverð þitt stutt þá gakk feti framar, sagði hernaðarþjóðinn Spartverjar. Hvernig væri að ganga fetir framar og fram fyrir skjöldu sem friðarstillar. Nota herstöðina fyrrverandi sem „basa“ fyrir slíkt?

Það er svosem ekkert nýtt við þessa hugmynd. Hún er tæplega þrjú þúsund ára gömul. Hebreski þjóðfélagsrýnirinn Jesaja dreymdi í riti sínu um samskipti þjóðanna: „Og þær munu smíða plógjárn úr sverðum sínum og sniðla úr spjótum sínum“. Kannski getur þessi forni draumur ræst í herstöðinni á Miðnesheiði.

Höfundur er prestur og fyrrverandi forsetaritari.

Miðvikudagskvöldið 4. október, kl. 20 mun sagnfræðingurinn Vigfús Geirdal flytja í Friðarhúsi óformlegt erindi um ýmsa þætti er varða sögu herstöðvarinnar á Miðnesheiði og herstöðvamálið. Erindið ber titilinn Sagan öll.

Í framhaldinu verða almennar umræður. Fundarstjóri er Stefán Pálsson formaður miðnefndar SHA.

Í Staksteinum Morgunblaðsins 2. október voru birt minningarorð um Samtök herstöðvaandstæðinga. Þessi minningarorð eru svo hjartnæm og bera vott um slíka tryggð að við megum til að birta þau hér á Friðarvefnum um leið og við óskum Staksteinum langra lífdaga og að þeir megi skemmta okkur áfram. Þó má segja að um ofrausn sé að ræða þar eð samtökin eru í fullu fjöri og hafa því miður meira en nóg að gera. Rétt er að leiðrétta það að í nafni samtakanna er orðið herstöðvar í fleirtölu. Enn er ofgnótt herstöðva á vegum Bandaríkjanna víðsvegar um heim.

Í minningu Samtaka herstöðvarandstæðinga

Hlutverki Samtaka herstöðvaandstæðinga er lokið. Því lauk í fyrradag.

Það var markmið Samtaka herstöðvaandstæðinga að koma bandaríska varnarliðinu úr landi. Til þess að ná því marki gengu herstöðvaandstæðingar frá Keflavík.

Þeir gengu í þágu kommúnismans, sem hrundi með Berlínarmúrnum.

Þeir gengu í þágu Stalíns og eftirmanna hans en Stalín var einn helzti fjöldamorðingi 20. aldarinnar.

Þeir gengu í þágu þeirra, sem hnepptu aðrar þjóðir í þrælkun.

Þeir gengu í þágu þeirra, sem myrtu verkamenn á götum úti í Berlín 17. júní 1953.

Þeir gengu í þágu þeirra, sem sendu skriðdrekana inn í Búdapest til þess að drepa saklaust fólk á götunum þar.

Þeir gengu í þágu þeirra, sem kæfðu Vorið í Prag í fæðingu.

Þeir gengu í þágu þeirra, sem drápu 10 milljónir manna í Úkraínu með hungursneyð af manna völdum.

Þetta voru hugsjónir herstöðvaandstæðinga. Svona þjóðfélag vildu þeir skapa á Íslandi.

Þeir vildu koma Íslandi undir hæl kommúnismans.

Minning Samtaka herstöðvaandstæðinga verður ekki í heiðri höfð.

Bandaríska varnarliðið var á Íslandi í 55 ár. Það fór að eigin ósk.

Erindi flutt á fundi herstöðvaandstæðinga á Ísafirði, sem haldinn var til að fagna brottför bandaríska hersins frá Íslandi.

Auðvitað er ástæða til að fagna brottför hersins eftir sex áratuga veru hér á landi. En þó er okkur efst í huga hvað það er lítil reisn yfir þessari brottför af hálfu íslenskra ráðamanna. Við hefðum viljað sjá, og það fyrir löngu, íslenska þjóð kasta frá sér kotungshættinum og segja upp varnarsamningnum með stolti og lýsa yfir ævarandi her- og hlutleysi þjóðarinnar, sem þá gæti tekið að sér að verða leiðtogi í friðarmálum heimsins. Þá hefði verið gaman að lifa, í stað þess að sjá enn og aftur undirlægjuháttinn sem fær mann til að skammast sín. Enn og aftur skríðum við fyrir Bandaríkjamönnum og samþykkjum áframhaldandi heræfingar hér á landi og þrífum upp óhroðann eftir þá. Enn og aftur vælum við utan í þeim þegar þeir sjá ekki lengur hag sinn í lengri hersetu hér á landi. Enn og aftur flöðrum við upp um þá eins og lúbarðir rakkar og skiljum ekki hvers vegna þeir vilja ekki gæta okkar lengur fyrir vondu körlunum. Eins og við höfum nú stutt þá dyggilega í allri þeirra yfirgangsstefnu og fyrirlitningu á öðrum þjóðum.

Erindinu lauk með lestri á ljóði Jakobínu Sigurðardóttur, Svikarinn. Ljóðið á jafnvel betur við í dag en þegar það var samið.

Aumingja íslenzki hundur,
sem áttir að reka úr túninu
illan, óboðinn gest,
hvað hefur orðið af þér?
Ertu hættur að gelta?
Illa ferst þér um flest.

Hættur að gjamma, greyið –
og hvað er nú þetta!
Flaðrar þú upp um óþokkann,
afmánin þín?
Svei þér! Og svei þér aftur!
Sízt skal þér verða
þægileg þóknun mín.

Þú áttir þó eittsinn að heita
íslenzkur hundur.
Íslenzk er á þér rófan,
íslenzkt þitt gula trýn.
Ekki vissi ég annað!
Og íslenzk var móðir þín.

En hún hefði glefsað, greyið,
ef geltið hefði ekki dugað,
þó hún væri tík og hreinlega aldrei
til hundsmennta sett.
Um hitt fer ég heldur að efast
að hún hafi feðrað þig rétt.

Að flaðra upp um fjanda þann
og flangsa, dillandi rófunni.
Nei, það hefði hún aldrei um eilífð gert,
það er örugg sannfæring mín.
Því segi ég: Svei þér aftur!
Svei þér – og skammastu þín.

Í dag, sunnudaginn 1. október, fór hópur herstöðvaandstæðinga um Suðurnes til að sannreyna að bandaríski herinn væri farinn. Áður hafði verið kannað hvort einhverjar hömlur yrðu lagðar á aðgengi hópsins að herstöðvarsvæðinu og kom þá í ljós að hafa þyrfti samband við yfirvöld. Steingrímur J. Sigfússon alþingismaður tók það að sér og hófust þá bréfaskipti milli hans og yfirvalda, fyrst embættis lögreglustjórans á Keflavíkurflugvelli og síðan utanríkisráðuneytisins og varð úr þessu allmikill skjalabunki, en leyfið fékkst, þó þannig að hópurinn færi í lögreglufylgd og ekki yrði dreginn fáni að hún enda væri svæðið undir stjórn opinbers yfirvalds og í þess verkahrings eins að draga fána að húni.

Hópurinn fór í rútu og var fyrst ekið inn í Reykjanesbæ og undir góðri leiðsögn farið hjá mengunarsvæðum, svo sem Nikklesvæðinu svokallaða, en síðan var ekið að herstöðinni þar sem lögregla beið hópsins við hliðið. Var síðan ekið um mannlausa herstöðina í fylgd kurteisra lögreglumanna og farið út úr rútunni og bornir fánar og spjöld, en allt mun það hafa verið innan þeirra reglna sem raktar voru í skjölum yfirvalda. Varð ekki annað séð en allt herlið væri farið. Ekki var gengið úr skugga um hvort öll hergögn væru farin enda ekki litið inn í flugskýli og geymslur, en ein þota er þar þó enn, en sú mun vera safngripur.

Síðan ver ekið hjá Höfnum suður á Reykjanes og þaðan til Grindavíkur, en þar hafa Bandaríkjamenn enn afmarkað svæði til afnota skv. 5. grein hins nýgerða samnings: „Bandaríkin skulu halda fjarskiptastöðinni við Grindavík sem varnarsvæði og bera ábyrgð á áframhaldandi viðhaldi og rekstri hennar.“ Rammleg girðing er kringum fjarskiptastöðina en engu að síður varð eftir innan girðingarinnar sjald með hinu gamla kjörorði herstöðvaandstæðinga, „Ísland úr NATO – herinn burt“, sem og lítill íslenskur fáni, hvernig svo sem það gat nú gerst.

Herstöðvaandstæðingar munu að sjálfsögðu halda áfram að andæfa bandarískri hersetu meðan þetta svo kallaða varnarsvæði er þarna. Kannski má segja að landið sé herlaust, en herstöðvalaust er það ekki enn. Rétt er líka að minna á að í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar sem fylgir samningnum segir: „Jafnframt verður skilgreint sérstakt svæði á flugvellinum, undir yfirstjórn utanríkisráðherra, sem verður til afnota vegna æfinga á vegum Bandaríkjamanna og annarra ríkja Atlantshafsbandalagsins eða annarra hernðarþarfa.“ (8. liður). Fleiri atriði í þessum samningi og samkomulagi honum tengdu er mjög gagnrýniverð.

För herstöðvaandstæðinga lauk þar sem hún hófst, í Friðarhúsinu, og var þar mættur Hröður Torfason sem spilaði og söng fyrir ferðalangana. Og veðurguðirnir skörtuðu sínu fegursta og var mál manna að sólin sjálf kættist nú yfir herlausu landi.

SHA skipuleggja rútuferð að herstöðvarsvæðinu á Keflavíkurflugvelli undir leiðsögn – og fagna brottför hersins.

Herstöðvaandstæðingar munu á morgun, sunnudaginn 1. október, halda til Suðurnesja í kveðjuför. Lagt verður af stað frá Friðarhúsinu, Njálsgötu 87, kl. 12. Farið verður á slóðir herstöðvarinnar og komið aftur í bæinn á sjötta tímanum. Áhugasamir eru hvattir til að skrá sig sem fyrst, t.d. með því að senda póst á netfangið sha@fridur.is.

Það eru fleiri en Samtök herstöðvaandstæðinga sem fagna brottför hersins, enda er trúlegt að flestir Íslendingar séu því fegnir að þessari hersetu er loksins lokið. Þjóðarhreyfingin – með lýðræði heldur fund á NASA við Austurvöll kl. 14 á sunnudag. Aðalræðumaður þar verður Jón Baldvin Hannibalsson fyrrverandi utanríkisráðherra.

Þá herstöðvaandstæðinga sem eru minnugri en gullfiskar rámar í það að Jón Baldvin hafi verið utanríkisráðherra árið 1994 þegar fyrri bókunin við herstöðvasamninginn var gerð vegna viðleitni Bandaríkjamanna til að draga úr umsvifum hersins og herstöðvarinnar. Viðbrögð utanríkisráðuneytisins við þeirri viðleitni voru að halda í herinn og starfrækslu herstöðvarinnar. Það er virkilega fagnaðarefni að þáverandi utanríkisráðherra skuli nú sjá tilefni til að fagna brottför hersins.

Rétt er, þótt nú sé ærið tilefni til að fagna, að gleyma sér ekki í fögnuðinum. Það hefur allt verið krafa Samtaka herstöðvaandstæðinga að herstöðvasamningnum, eða varnarsamningnum eins og hann heitir opinberlega, verði sagt upp og Ísland gangi úr NATO. En nú er ætlunin að flækja Ísland og íslenskar stofnanir, eins og lögreglu og landhelgisgæsluna, í allskyns samstarf við bandarískar stofnanir, bæði borgaralegar og hernaðarlegar, bandaríski herinn fær árlega aðstöðu hér til heræfinga, sérstakt svæði verður skilgreint á Keflavíkurflugvelli til þessara æfinga og annarra hernaðarþarfa og bandaríski herinn mun áfram „halda fjarskiptastöðinni við Grindavík sem varnarsvæði“. Þessu er sem sagt alls ekki lokið.

Jafnframt hefur NATO að undanförnu verið að þróast úr staðbundnu bandalagi í herskátt hernaðarbandalag sem lætur til sín taka langt út fyrir sitt svæði og er t.d. núna í blóðugri styrjöld í Afganistan. Aldrei hefur verið jafnmikil ástæða til að segja skilið við NATO og einmitt nú.

Ísland úr NATO – segjum herstöðvasamningnum upp!

Ritstjóri

Fjáröflunarmálsverður í Friðarhúsi. Allir velkomnir.

Borðhald hefst kl. 19, en húsið verður opnað hálftíma fyrr.