Séra Bjarni Karlsson flutti ávarp í lok friðargöngu Samstarfshóps friðarhreyfinga á Þorláksmessu. Ávarpið birtist hér í heild sinni.
I
Eitt sinn fyrir fáum árum þurfti gamall vinur minn að taka strætisvagn í útjaðri Berlínarborgar. Hann var einn á ferð að kvöldlagi, eldri maður með hatt og í frakka. Vagninn kom og dyrnar opnuðust, og sem hann steig inn í vagninn fann hann um leið að hann var genginn inn í eitthvert annarlegt ástand. Fyrri miðjum vagni stóðu tveir krúnurakaðir drengir sem héldu að þeir væru nasistar og voru að þjarma að þeldökkum manni sem sat lamaður af skelfigu í sæti sínu. Bílstjórinn sat fölur við stýrið og aðrir farþegar höfðu hrúgast aftast í vagninn í mátvana reiði og ótta. Þessi vinur minn hét Jóhann Friðfinnson, góður og gegn Vestmanneyingur og húmoristi. Og sem hann sér og finnur ástandið á þessu blessaða fólki, þá borgar hann fyrst fargjaldið, snýr sér svo að fólkinu, tekur ofan hattinn sinn, brosir og byrjar svo að syngja með sitt gráa hár og sína góðu rödd, sem þjálfuð var í kirkjukór Landakirkju um áratugaskeið: “It’s a long way to Tipparery, it’s a long way to go..”
Fyrr en varði tók einhver farþegi aftast í vagninum undir sönginn, fleiri raddir bættust í hópinn, uns allur vagninn ómaði af söng í rökkri þessa stórborgarúthverfis… “It’s a long way to Tipparery, it’s a long way to go..” Ungu piltarnir, sem voru að reyna að vera nasistar, snérust í hringi langleitir af undrun og höfðu sig fljótt á brott og ástandinu var aflétt. Hvað hafði gerst?
Ungu drengirnir höfðu verið gagnteknir af valdi sínu og eins hafði öllu fólkinu ásamt bílsjóranum liðið. En það þurfti ekki nema einn hugrakkan eldri mann með húmor og velvilja til að fjötrar ofbeldisins féllu af öllum og fáránleiki þessara aðstæðna varð augljós.
Vandi allra sem í vagninum voru var sá að þau trúðu á ofbeldið. Þau trúðu því að ofbeldismennirnir hefðu valdið sín megin. Og þarna stóðu þessir drengir og voru bara á valdafylliríi.
II
Vandi íslensks samfélags og allra þjóðfélaga heims er sá, að við trúum á ofbeldi og við tignum það og erum tilbúin að lúta því.
Hjá okkur gildir sú regla að þau sem geta þvingað hin, ná sínu fram. Þvingunarvald er gjaldmiðill lífsgæða í menningu okkar. Það er vandinn.
“Peningar eru völd” segjum við gjarnan. Þá erum við ekki að tala um völd til þess að græða upp, aðstoða manneskjur og bæta heiminn. Þegar við tyggjum hvert upp eftir öðru þessi orð og segjum “Peningar eru völd” þá erum við með hugann við það vald sem hugsar um sjálft sig og skarar alltaf eld að eigin köku.
Heilbrigð skynsemi segir okkur hinsvegar að þvingunarvald er bara sýndarvald. Þvingunarvald kveikir ekki líf. Þvingunarvald getur ekkert sem máli skiptir.
Hvers vegna þurftu leiðtogar hernaðarþjóðanna að ljúga að öllum heiminum til þess að geta byrjað Íraksstríðið? Vegna þess að valdið sem þeir beita er óraunverulegt eins og vald drengjanna var í strætisvagninum.
Það þarf óraunverulegar ástæður til þess að beita óraunverulegu valdi. Manneskjurnar sem liggja í valnum í Írak eru hins vegar raunverulegar. Líkast til eru þau, sem látist hafa í þessari einu styrjöld, svipaður fjöldi og allir Reykvíkingar! Við hugsum líka til fólksins í Darfurhéraði í Súdan, barnanna sem líða stríðshörmungar í Siera Leone og hinna fáránlegu þjáninga í samskiptum Palíestínumanna og Ísraela, sem aldrei ætla að enda og til allra annara sem líða vegna styrjaldarástands.
Þó eru styrjaldirnar sjálfar ekki annað en sárin á líkamanum. Það er allur heimslíkaminn sem er sjúkur. Veistu af hverju menn eins og Saddam Hussein og Georg Bush verða voldugir? Vegna þess að heimssamfélagið dýrkar þvingunarvald. Við ræktum með okkur hernaðarmenningu. Við dýrkum hraðann, upphefjum einkahagsmuni og trúum grimmdinni, en skortir kjark, lífsgleði og velvilja, til þess að byggja upp friðarmenningu.
Við sitjum lömuð eins og fólkið í strætisvagninum og mænum á ofbeldismennina í stað þess að tala saman, gleðjast saman og byggja upp velvilja í samskiptum okkar.
III
Hér standa börn og þau halda á rauðum ljósum og það eru að koma jól.
Hverjir eru hagsmunir þessara barna sem hér eru með ljósin sín og eiga lífið framundan?
Hvort stendur nær hagsmunum þeirra að lifa í samfélagi sem trúir á hraða, einkahagsmuni og grimmd, eða í samfélagi sem ræktar kjark, lífsgleði og velvilja?
Hvort er betra að eiga framtíð í samfélagi sem trúir á þvingunarvald eða kærleiksvald?
Hvor menningin er gæfulegri fyrir þessi börn sem hér standa, hernaðarmenningin eða friðarmenningin?
Á sama hátt og þvingunarvaldið gegnsýrir öll okkar samskipti, allt frá stjórnmálum veraldarinnar og inn í okkar persónulegustu tengsl við manneskjur, þannig getur kærleiksvaldið einnig litað allt okkar líf, ef við bara viljum og veljum.
Viljum við frið? Veljum við réttlæti?
Ef það er ósk þín að manneskjurnar í kringum þig njóti réttlætis og friðar. Ef þú raunverulega vilt það og velur að efla með þér kjark, lífsgleði og velvilja til náungans. Þá skalt þú og ég – og við öll – taka í hönd þeirra sem næst okkur standa, horfa í augun á þeim og segja “Ég óska þér friðar!”
Nú bið ég börnin að lyfta ljósunum sínum hátt í loft svo að ljós friðarins blasi við okkur öllum. Við hugsum til allra barna borinna og óborinna sem eiga líf sitt og hamingju undir friðarvilja okkar, um leið og við finnum að lágmarki þrjá einstaklinga til að hrista spaðann á og segjum með fullri meiningu: “Ég óska þér friðar!”